دارالشفای آزادگان
درباره مقبره شهدای گمنام تکیه امیرچخماق یزد
هرجا که شهیدی به خاک سپرده می‌شود، مقبره‌ای برپا شده تا به تعبیر امام راحل «تا قیامت مزار عاشقان و عارفان و دلسوختگان و دارالشفای آزادگان» باشد. برای شهدای گمنام نیز به دلیل شأنیت خاصی که نزد مردم دارند، تلاش می‌شود یادمان و مقبره‌ای ساده اما درخور شأن تدارک دیده شود تا احترام‌شان حفظ گردد. بحث مقبره و یادمان شهدای گمنام تکیه امیرچخماق یزد از همان ابتدای تدفین شهدا مورد توجه بود و به دلیل بافت تاریخی بنای محل دفن، حساسیت‌هایی را هم بر می‌انگیخت.
مدتی پیش کار ساخت مقبره این شهدای عزیز به پایان رسید. درباره طرح و انجام کار این مقبره با «استاد علی حسینی» گفتگو کردیم که استادکار طرح بوده‌اند.
وی نوع کار را تمام کاشی کاری معرفی می‌کند و می‌گوید: «کار کاشی کاری و ساخت مقبره شهدای گمنام حدود سه ماه به طول انجامید. در این طرح از کاشی معرق و معقلی استفاده شده است. یعنی کتبیه‌ها و نوشته‌ها به صورت معرق کار شده که کار سنگین و پرکاری است و کارهای ساده‌تر به صورت معقلی انجام شده است.»
استاد حسینی درباره کاشی کاری معقلی توضیح می‌دهد که معقلی به این معنی است که استادکار از روی عقل خودش و بدون اینکه نقشه خاصی داشته باشد، کار را انجام می‌دهد که بیشتر با آجر و کاشی به شکل‌های گل‌های 5 رگی و 7 رگی انجام می‌دهد و کار ساده چینی است.»
از او درباره رنگ و نمادهای به کار رفته در طرح مقبره سوال می‌کنیم که می‌گوید: «در این طرح از رنگ‌های سنتی یعنی فیروزه‌ای و لاجوردی و سفید و حنایی استفاده شده که در کاشی کاری‌های سنتی و مساجد قدیمی به کار رفته است. رنگ فیروزه‌ای رنگ آرامش‌بخشی است که شبستان مساجد را به این رنگ آرامش‌بخش کار می‌کرد اند و این رنگ باعث می‌شود مردم لذت ببرند و رغبت به ماندن در مکان را داشته باشند. رنگ لاجوردی هم رنگ آسمان است که بی‌نهایت است و سنگین است که بیشتر کتیبه‌های قرآنی را با زمینه لاجوردی و متن سفید اجرا می‌کنند.»
سوال دیگر ما بحث تناسب یادمان با هارمونی تاریخی مجموعه تکیه امیرچخماق است که دغدغه علاقه‌مندان به این بنای تاریخی هم بود. از استاد حسینی پرسیدیم در این راستا چه تدبیری اندیشیده شد؟
وی ضمن اشاره به مدنظر بودن این مساله می‌گوید: «کارهای معقلی مقبره به همین خاطر انجام شد تا فضای سنتی مجموعه را به هم نزند. اصلاً مناره‌ها و صفه‌های امیرچخماق همه کارهای معقلی است. چون فضای امیرچخماق معقلی بوده، در طرح مقبره شهدا نیز کارهای معقلی انجام شد. البته معقلی‌های امیرچخماق مخلوط کاشی و آجر است، اما در مقبره شهدا فقط از کاشی استفاده شده و دلیلش این بود که فضا تقریباً خوابیده است و آجرها هم امکان شوره زدن و خاک گرفتن داشت. اما اصل همان معقلی و معرق بودن است. اگر از کاشی‌های هفت رنگ و خشتی استفاده می‌شد، آن وقت می‌شد ادعا کرد که تناسبی با ممعماری امیرچخماق ندارد.»
* منتشر شده‌در ماهنامه قبیله‌هابیل؛ویژه‌نامه اولین سالگرد تدفین‌شهدای‌گمنام حسینیه‌امیرچخماق
حبیبی
